JUADIHÑÄ MAHUANI ST-JRC-15/2019 NE MAN’A DI PETI.
Ra Tribunal Electoral del Estado de Hidalgo, jatho ra ts’edi da nú nge ya hnini yohña nge da zoni njuantho ja ra ts’ut’abi ra Dänihni Hñunthe, nuhu ya njunahñä ngeu di nja, jatho da hñani ra mfots’i, ya pongahñä ua ya mfaxte nge di pädi yoho ya hñä ne ra nthogi.
Ni boni n’a nts’edi, ra Tribunal Electoral del Estado de Hidalgo jatho da ñudi nge di nt’ot’i ne nuu ra m’ets’ähñä nge hindi hënni ra mfadi, ra mu’i hñä nge da ‘boni ja ra njuadihñä ne ra nt’udi ja ra nsäi xit’o ra huani Ts’ut’abi, di theui jatho ya ñäni huahni Ts’ut’abi, di theui jatho hñäni huahni ya hnini ne ya kuat’ahnini yohñä.
Ja ra Sala Regional Toluca del Tribunal Electoral del Poder de la Federación, bi japi ra Ts’utábi huahni ‘mengu ra hñu ra zänä enero nge ra yoho ma huahi ne ‘rate, nge di pongähñä ra nt’ot’i ne ra nt’ut’i hñeti nge ra hñamfo ha mi ra ya hñä: a)Ndesna Xantho, b) Ndesna Pahai, c) Ndesna Acaxochitlan, d)Hñähñu Ndäthe, e) Hñähñu Ts’uk’ani, f) Hñähñu San Ildefonso Tepegi del Rio,g)Ñuhü Hnini Nju,h)Ma ’Bida ua Tepehua, i)Tenek ne, j)Pames, nu’u mi ra:
1.- ¿Nda’ä ra hñä ts’a da xots’i numu da hyot’e n’a ra njunnahñä ja ya hñäni huahni?
Nuna ra Ts’ut’abi huahni n’oni nge numu n’a ts’ut’abi yohñä ua Däts’ut’abi hindä ne di hoki n’a ra tsukuä nge dä ma nge ya hnini yohñä nuä ra jä’i nge dä ts’ani nge di ‘ñets’i da n’oni ya jä’i ts’a di fut’i n’a ra njunahñä nge ñäni ya muui ya hñänhi ya jä’i.
2.-¿Hangu ya pa tsegi nge gi da n’a ra njunahñä?
Ra fut’i n’a ra hñäni nge ra muui ya hñäni ya jä’i, jatho di futi nuä ra goho pa nge bi un’na wenda nge n’a ra njunt’i ra thogi pa ‘mede.
3.-¿Nda’ä ra ts’ut’abi huahni ngebu da ts’oni ra mudi njunhñä?
Di mudi ra njunnahñä tsa di da nubu ja ra Instituto Estatal Electoral de Hidalgo ra ngea ra Muts’i Dánihni, Consejo Distrital ua ra Consejo General, ua nubu ja Tribunal Electoral del Estado de Hidalgo.
4.- RA JUADI RA HUAHNI NJUNT’I TEEH-RAP-NAH-016/2019 NE YA NJUATI
Ra ‘rate ma yoto ra zänä noviembre nge ra yoho ma huähi ne re ma guto ra Tribunal Electoral del Estado de Hidalgo bi zanni ra njuadi hñä ra tsukuä TEEH-RAP-NAH-016/2019 ne ya njuati, nubu bi nthogi ya njunahñä i nets’i ya munts’ä jä’i (partidos): Nueva Alianza Hidalgo, de la Revolución Democratica, Verde Ecologista de México ne ya jä’i Cesar Cruz Benitez, Eric Téllez Hernández ne Arturo Copca Becerra oniñu, gehya bi ts’anni jaua:
1.- Ra ts’ani ya njunt’i nubu di ñani ra hñäni huahni ya jä’i nge nzaï ja TEEH-JDC-143/2019 ra Tribunal Electoral de Hidalgo bi zan’i n’at’ä nge bi thogi ya pa nubu nada.
2.- Ni ‘boni nuna ra hñä TEEH-RAP-PVEM-018/2019, mudi bi TS’ANNI nge ya nsui i nets’i ra Partido Verde Ecologista de México nge ra Consejo General del Instituto Estatal Electoral de Hidalgo, himbi zanni ya oniñu nubu di ñani ya jä’i nge yohñä njabu hingi poni njuantho ra hogahñä.
Gepuya nuna ra Tribunal Electoral bi zanni ra njuadihñä hingi juadi ra ntüdihñä, ‘rase, nubu di ts’anni nge n’a ra jä’i da hñani n’a ra ‘befi hinyu ‘boni nge di nda n’a ra ñudihñä jatho njuadi ra ñudihñä njuantho ra ngeä ra Instituto Estatal Electoral de Hidalgo, jatho dä hyoni ra tsukuä njuadi, nge jatho da ñudi nge ya jä’i ni netsi ja ya hnini di njabu di ja njuantho ya hñäni ya hogahñä njunt’i.
Nge nuä ‘mefa bi ñembi ra Consejo General del Instituto Estatal Electoral de Hidalgo, nge nubuya ni pehni ko ra Instituto Nacional de los pueblos indígenas, di hoki ne da ñudi nthoki he’mi ya ts’ut’abi yohñä nubu da za di da wenda nge n’a ra jä’i ni ñudi yohñä za di da n’a ra tsukuä nge di hoki ra ts’ut’abi.
ST-JRC-15/2019 ne ya njuati.
Nu’u hingi numanho ra njuadihñä ya jä’i César Cruz Benítez, Ángel Pérez Hernández, Esperanza Ponce Ponce ne ra Partido de la Revolución Democratica, bi hoki n’at’ä, ra njabu ra Sala Regional Toluca del Tribunal Electoral del Poder Judicial de la Federación bi juadi ra munts’ä tsukuä ST-JRC-15/2019 ne ya njuati, ra hñu ra pa zänä Enero bi nthege ya juadihñä nubu bi gohi njaua:
1.- Ra nthoki ra njuadihñä ra ngeä TEEH-JDC-143/2019, la Sala Regional Toluca ra ngeä ra njunt’i i mepia ra ‘bede ST-JDC-176/2019, fut’i ra jä’i César Cruz Benítez, bi kots’i ra nthegehñä Tribunal Electoral del Estado de Hidalgo, ra ngeä ra nthokihñä ra jä’i ‘mengu, mfadi ra ts’ut’abi bi zanni di hoki ra Tribunal Electoral del Estado de Hidalgo nge ra nyoho ra pa bi wadi ra huahni njaua ja ra Dänihni, da mudi ya ‘befi bi ts’anni ra ntanni fudi ni theui ya thuhü, ya hma ra nts’anniya jä’i di hñets’i yohñä raigu ‘bohme ua ‘yohu nuhu di nets’i, hnoni, ra ñudi yohñä ne ra ñudi zehe ra yohñä njuantho, ne mi ra ya thuhü ya hma raigu mi ra ntsanni ja ra dänihni yohñä , un’ä ni boni ya njuadihñä da za nthoni nubu mahyoni ya jä’i ra ‘befi huahni.
Nubuya bi sifi ra Instituto Estatal Electoral de Hidalgo di padi ra kohi IEEH/CG/030/2019, di juati n’a ra ntsanihñä nge di japi nu’u ya jä’i di nets’i zehe jatho di ñupi ra wenda ra ñudihñä njuantho.
Njabu xk’et´ä di pots’e yohñä ya nts’anni nubu di nets’i ya jä’i yohñä ne dä t’üdi ja ya hnini yohñä ja ra Dänihni Hñunthe.
2.- Nuna ra tsukuä TEEH-RAP-PVEM-018/2019, ra Sala regional Toluca, bi kots’i ra nthegehñä ra ngeä ra ñudi ja i tsanni ra Tribunal Electoral ra ngeä ja i t’üdi ra nt’üdihñä yohñä ni njabu ra ñudi yohñä njuantho, di munts’i ya kohihñä nu’u to’o da hyoni, nu’ä ra mudi, himbi noni nthoki ya thogi ‘mui, ntüdihñä ja nge bi ñupi ja ya tsukuä ST-JRC-15/2019 ne ST-JDC-177/2019, ra munts’i tsui raigu (el partido de Revolución Democratica ne ra jä’i Ángel Pérez Hernández ne ra Esperanza Ponce Ponce nu’änma:
Nu’u ya nts’anni, i njabu nge ra Tribunal Electoral Local bi ts’anni nge ra Instituto Estatal Electoral nge di hoki n’a ra ntüdihñä ts’ut’abi yohñä nubu da n’oni nge da ñudi njuantho ra ngeä ja mi ‘ra n’oni di pumbeni nthädi nthogähñä.
Ra ngeä m’et’o mbo ra tsukuä ST-JDC-177/2019, nu’u ya jä’i bi n’oni numu di ñudi njuantho ra yohñä ni ‘boni n’an’yo ra hnini yohñä ne di hñeni ra ‘befi munts’ä jä’i nge da ñets’i ya jä’i yohñä.
Nubuya ra ngu munts’i, La Sala Regional Toluca bi n’oni nge ra Tribunal Electoral de Hidalgo, Man’a nwadi ya tsukuä ST-JDC-17/2019, nu’ä ra ñets’i Esperanza Ponce Ponce, bi ñena nge ra tribunal Electoral Local, himbi n’oni ja ra nt’u’i ya ts’ut’abi hnini ja ra Dänihni njabu üdi nge ra njuadihñä nu’u ni theui n’at’ama.
Numu mi hoki himbi hyoni ya njuat’ihña nge di nyoui nthandi nthogihñä ja ra hnoni, nuna jatho di ñupi nuya n’unt’ahñä nge ñani ya ñä ya jä’i yohñä nhuahni. Nu’a ‘met’o jatho, numu bi nt’üt’i ra ts’ut’abi huahni ra nts’anni n’a ra nt’ühñä ya ts’ut’abi yohñä, bi ja ná ts’edi ts’ohñä nge bi ts’anni ‘raigu nu’u ya munts’ä jä’i nge di hoki ra ‘befi ne dä ñudi nge ya jä’i di nets’i ua di theui n’a ra hnini.
Njabu bi noni nge ra Tribunal Electoral de Hidalgo himbi n’oni ra yohñä Ts’ut’abi nubu ni mudi ya nts’anihñä ya hnini yohñä ja ra Dänihni, bi ja n’anwadi ra nfats’i ya nts’anni mudihña mbo ne’u nts’anahñä, ra ngeä ya hnini yohñä nge da ts’anni tsehe ya t’unihni, njabu di ntsäï ya mui nthogi n’angun’a ne ya nyut’i mints’ihñäni ya jä’i.
Nubuya nu’ä nt’ui ya ts’ut’abi yohñä, la Sala Regional Toluca bi ñudi nge ra Tribunal Electoral Local himbi n’oni nge ja n’a ra nt’üdihñä i neki ja ya njuadihñä bi thimpu ja ra nthoni ra Congreso del Estado Libre y Soberano de Hidalgo, nu’ä bi bëni nge bi nmaki ya nts’anni ya hnini ne ya t’unihni yohñä ne ‘mefa da yohni n’a ra nt’üdihñä ya ts’ut’abi yohñä njabu mahyoni nge ra nt’ut’i njuantho mahyoni ‘beä n’a ra nts’anni hingi ja bu di ñudi ya ‘mui ya jä’i ja ya hnini ne ya t’unihni yohñä.
Ra hñembi bi kots’i ra njuadihñä ra Tribunal Electoral del Estado de Hidalgo, nubu hñembihñä, ra ngeä ra Instituto Electoral del Estado de Hidalgo hindi ñupi di hoki n’a ra nt’üdihñä bi t’api,ne hinga n’at’ä ra nthogihñä, ne bu di ñupi, nge ya munts’ähña jä’i da ts’a da ñudi nge ni nets’i n’a ra hnini yohñä njuantho nu’u ya jä’i da ñets’i, hima hyoni ya nthogi xa nja njabu ni wadi nu’a bi gunni ra ts’ut’abi.
3.- Nubuya, mbo ya tsukuä ST-JDC-198/2019 ya jä’i Esperanza Ponce Ponce ne Angel Pérez Hernández ’noni nge ra Tribunal Electoral del Estado de Hidalgo bi ueke n’anwadi nubu mi hoki ne mi ñudi ra nts’anni ra njunt’i ne njabu di ’yot’e ra nthoni nubu da ñudi njuantho, nepuya bi hyegi ra ponihñä ne hmuni ra nt’üt’ihñä ra nthege.
Ra ngeä La Sala Regional Toluca del Poder Judicial de la Federación, Bi ts’anni nge ra ts’ut’abi jatho da nee, ne ni theui, jatho da ñudi, da tsü, da ’madi nu’u ñani ya jä’i yohñä, ne jase, neu ya hñä xa nthoki nge xa n’oniua, ni njabu da ts’a ya jä’i yohñä da maa ja da nu ra ts’ut’abi Dänihni.
Nu’ä ‘mefa, bi xipi ra Tribunal Electoral del Estado de Hidalgo nge da ñudi, hñämfo ne mi ra ya hñä hnoni ja munts’ä nt’ot’i ra articulo ‘rate ma ‘re ma guto, ra mudi muts’i nge Ts’anni gi hñäni ne ya Thogi Yohñä ra ngeä ra Dänihni Hñunthe, gekua ja n’oni nge ra mfadi nge maa ra mudi munts’i nge ra ‘bede yoho t’ebe ne gute ma k’ut’a (295) ra Codigo Electoral Local, ra njuadi pa nge di da ne ra ts’ut’abi huahni genhna jatho di ndapi ra nthoki njunt’i, ne nja’bu da ‘yot’i yohñä ne di dat’i te n’oni ra njuadihñä hñembi, nu’ä n’oni ja ra ts’anni 295 ) ra Codigo Electoral Local, ge’ä ne dä maä n’angun’a nge bi maa ma kots’i, njabu i nthege ja ra Sala Regional.
