infografia indigena tenek

LENGUA INDIGENA TÉNEK
T’AJNELTALAB K’AL IN KUENTA AN LEJKINTALAB
ST-JRC-15/2019 ANI XI T’IBANTSIDH
 
An Tribunal Electoral xi teche’ jun peje bitsow Hidalgo in ko’ol kin kuentaliy abal kin k’aknantsidh nin k’aknabil a tiklabtsik ani an kuentsaktsik xu labkaw abal kin  ejto’ ka ochich xonti u tak’ix an jun peje’ bitsow, ban ejtil an olnaxtalab o kanixtalab ka t’ajtsin yejat ka k’uajay junkimte k’al jun i wilom kaw o dhutsum kawintalab jaxi’ in exlal nin kawintal ani xan tu bélal nin xe’chintal.

K’al nin kuenta na je’ an nixaxtalab, an Tribunal Electoral xi teche’ jun peje bitsow Hidalgo yejat kin buk’uj dhutsadh ani kawnadh ani exbantal k’al in kuenta an lejkintalabtsik ani yejat kin xalk’aj bin paginajin an Tribunal Electoral, kál in kuenta nin k’aknabil an politikotsik elektoraltsik xi ban kuentsaltsik xu labkaw.

An punk’udh ata’ Regional Toluca xi ban Tribunal Electoral ban Poder Judicial de la Federación in utsa an Tribunal Electoral Local bin ajumtal ox’ na k’itsa jidhtal ich xi jeche an tamub, abal kin wila’ dhutsadh ani kawnadh ban k’ejtsik kawintalab jelti: Dhaktsam xi ban Sierra; dhaktsam xi al Huasteca; dhaktsam Acaxochitlán; Hñahñu Acaxohitlan; Hñahñu Valle de Mezquital; Hñahñu San Ildefonso Tepeji del Rio; Otomí, Tenango de Doria; Tepehua, Huehuetla; Tenek ani Pames, xi ta’tal:

JIDHTAL.- Jowa ja an tamk’untsixtalab bejín ejto’ kin jalbilna nin k’aknabil ban bijnel punk’udhtsixtalab
Na je’ an tribunal in olnal tam, jun i punk’udh xal kuentsal o xal bitsow yab kin pidha jun i atiklab an u’ xon ti kin uluj abal jachan an atiklab u labkaw o in ko’ol o in exlal an kuentsaltsik, an atiklab jaxi ne’ech ti kandidato abal jaja’ u labkaw ne’ech kin ejto kin k’uajba jun i tamk’uxtalab o kin olna’ abal ka k’aknantsat nin k’aknabil komo atiklab.

CHABTAL.- jowa ja’ an k’ij xowk’ij ti yejat abal kin k’uajba.
Abal kin ejto kin tamk’uy o kin olna’ abal ka k’aknantsat nin k’aknabil komo atiklab, ko’ol kin t’aja antes ka wat’ey che’ a kitsa tam ki cho’obna k’ij abal yab u walkab.

OXTAL.- An punk’udh xonti’ yejat kin k’uajba an tamk’uxtalab
 
An tamk’uxtalab yejat kin akiy ban Instituto Estatal Electoral xi Hidalgo ban Junkulom junax chalab Consejo Municipal, Distrital o general o ban Instituto Electoral xin jun peje’ bitsow Hidalgo.

OXTAL.- jowa ja’ an punk’udh xonti’ yejat kin k’uajba an tamk’uxtalab
TEEH-RAP-NAP-016/2019 ani xi t’ibantsidh
 
Tin ajumtal na kitsa jun inik k’al akak tin lajutal jun a ich’ ban tamub chab xi k’al laju beleju in ajumtal an tamub, an Tribunal Electoral xi teche jun peje’ bitsow Hidalgo in xalk’a an lejkintalab xi jilk’on dhutad ban u’ TEEH-RAP-NAH-016/2019 ani xi t’ibantsidh, xonti’ lejkiyat an tamk’uxtalab xin k’uajban an partidotsik: Nueva Alianza Hidalgo Revolución Democratica, Verde Ecologista de Mexico ani k’al an atiklabtsik Cesar Cruz Benitez, Eric Téllez Hernández ani na Arturo Copca Becerra, k’al in cuenta na je ulnek xi ta’tal:

JIDHTAL.- K’al in Kuenta abal ka k’aknantsat nin k’aknabil an atiklab xi k’uajat dhutsadh TEEH-JDC-143/2019, an Tribunal Electoral xi teche Hidalgo in uluj abal yejat ka jilanich o ka ok’oyatich  porque yab k’uajban xanti o xowk’ij ti yejat.

CHABTAL.- K’al in Kuenta xi dhutsadh ban u’ TEEH-RAP-PVEM-018/2019, in uluj abal in jalbil an yajtsiktalab xin wat’nam ani in tamk’uy an Partido verde Ecologista de Mexico, ya ke an junkulom Consejo General xin ban Instituto Estatal Electoral xi Hidalgo, yab in k’uajban xanti’ yejat ka beldha ani ka k’uajba tam jun in ulal u k’uajil ba ju i kuentsal ani u labkaw, in k’ach’iyal xu usnal yab alwa’ o tsubax.

Ani jeye na je’ an Tribunal ulich ani in uluj abal yab tokot ja yejat kin uluj jun i atiklab abal jun u labkaw, abal kin ejto’ ka ochich o ka ulul abal jaja’ in ey jun i atiklab o kin ejto ka ochich abal kin ko’oy o ka pidhan jun i punk’untsixtalab abal jaja’ u lab kaw. Jaxtam ti ulun abal kin ejto ka ochich abal kin pejey jun i pukuntsixtalab yab tokot jak’ij yejat kin olna abal jaja’ u lab kaw, sino que yejat kin ko’oy jun xaney xonti’ ka ulul abal jaja u lab kaw, jaxtam an Instituto Estatal Electoral xi Hidalgo yejat kin konoy jun i u’ xonti’ dhalits abal jaja’ in ko’ol jun i alwa’ uteltalab, junaxtalab k’al an kuentsal xonti’ jaja’ u taknal abal ki ejto ki ko’oy ani ka ulun jaxi jidhtal yejat ani xi ma uluts o lujat.

K’al xi ulnekich, utsan an junkulom atiklantsik Consejo General xin ban Instituto Estatal Electoral xi Hidalgo, abal kin, junkulom k’al an ata´xin punk’untsidh k’al in kuenta an bitsowtsik xu labkaw (INPI) ani jeye an jun peje’ ata’ abal in kuenta in t’ekenib an bitsowtsik xu labkaw (CDI), kin tája ani kin xalk’a jun i u’ xonti dhalits an punk’udhtsik xu lab kaw abal kin ejto kin uluj abal jaja’ u labkaw k’al jun i u’ xonti’ pidhnek k’al jun i awiltalab xin exlal ani uluts exlomte abal kin ejto’ kin pidhna jachan an u’.

ST-JRC-15/2019 ani xi t’ibantsidh

Yab in kulbetna xan ti lejkin xi dhutasdh kuxlek an atiklabtsik Cesar Cruz Benitez, Angel Perez Hernández, Esperanza Ponce ani an Partido Revolucion Democratica, in tamk’uy juni jayexk’ij, jax tam k’al in kuenta juni an Punk’udh ata’ Regional xi Toluca xi ban Tribunal Electoral xi ban Poder Judicial xi ban Federacion in japiy jun i u’ ST-JRC-15/2019 ani xi t’ibantsidh ani tin ajumtal na kitsa ox tin ajumtal na ich’ in lejkiy juni ani enche ti jilk’ol:
 
JIDHTAL.- K’al in Kuenta an sobreseimiento xi ulnel ban u’ TEEH-JDC-143/2019, an Punk’udh ata’ Regional xi Toluca k’al in kuenta an lejkintalab xi jilk’onek dhutsadh ban u’ ST-JDC-176/2019, xin k’uajban na Cesar Cruz Benitez, in tamk’uy an lejkintalab xin ulum an Tribunal Electoral xi je’tam jun peje’ bitsow Hidalgo, k’al in kuenta an Sobreseimiento k’al an juicio xi k’al an atiklab xin jun peje’ chakam bitsow, k’al in kuenta ani abal in kuenta an punk’udh in utsa an Instituto Estatal Electoral xi Hidalgo tokot ka ok’onk’ij an eleccióntsik xi k’uajat ban bitsow, juntsudhelom xu ajum na k’itsa  kin t’aja an t’ojlabtsik k’al in kuenta abal kin konowiy k’al an punk’udhtsik xi ne’ech ka k’uajay jun ti Kandidato ani xu taknal ba jun i kuentsal ani u labkawtsik ani exlomte abal jaja’ u labkaw o u k’uajil o u taknal ba jun i kuentsal, ani k’al k’e’et xowachak in kuenta k’al na je’ xu labkaw ban bitsow, abal na je ka ejtowat ka eyna’ xanti’ yejat ani jik’atk’ij ani jeye’ aba ka ejtowat ka ulul xanti neka beley an elección xi jun peje chakam bitsow.

Ani jeye in utsa an Instituto Estatal Electoral xi Hidalgo kin jalk’uy an u’ IEEH/CG/030/2019, kin k’uajbantsi jun i lejbantsixtalababal kin nixa an kandidatotsik Independientetsik xi ka  dhutsantsik ban chakam bitsowtsik xon tu labkawtsik k’a k’uajay o kin ko’oy i ok’lek xu labkaw ani kin k’idhbay xanti’ in ulal an tsubaxtalab o xanti’ yejat.

Ani jeye, in utsa abal kin tradusiriytsik an lejbaxtalab k’al in kuenta tam jun ka dhutsan in kandidatotsik xu labkawtsik ani kin xalk’a ban k’ejtsik kawintalabtsik xin ko’ol an bitsow xi Hidalgo.

CHABTAL.- k’al in kuenta an u’ TEEH-RAP-PVEM-018/2019, an ata´Regional xi Toluca, in revocariy an lejkintalab k’al in kuenta xin ulum an o in lejkiyam an Tribunal Electoral k’al in kuenta abal ka t’ajan jun i u’ katalogo xonti’ kin xalk’aj an punk’udhtsik xu taknal ba jun i kuentsal ani u labkaw, kin uluj xant’ok’ij tu t’aknal an atiklabtsik, ok’oxk’ij abal ka ejtowat ka lejkiyat k’al jun i xe’chintal tin yanil; u’ xi wa’chich ani xin tajam kin jalbilnaich ban u’ ST-JRC-15/2019 ani ST-JDC-177/2019, an Partido Revolución Democratica ani an atiklabtsik Angel Pérez Hernández ani Esperanza Ponce Ponce, k’al in kuenta.

Jaxi lejkiyat ulun abal an Tribunal Electoral xi jun peje bitsow in utsa an Instituto Estatal Electoral abal kin t’aja jun i u’ xonti kin xalk’aj anpuk’udhtsik jaxi u labkaw abal ka wa’chin jun i tamk’untsixtalab lujat, xin le’ kin uluj jun i k’ejtsik xe’chintalab.

K’al in ki’dhetal jaxi talel ti ulun ban u’ ST-JDC-177/2019 xin lejkiyam na je’ in ulu’ abal in kuenta k’al xin ulal abal u taknal ba jun i kuentsal o u labkaw yab in kuenta kin uluj an kuentsaltsik in kuenta an partidotsik xin k’uajbal i kandidatotsik ani in ulal abal u taknal ba jun i kuentsal o u labkaw.

Pil jeye, ban u’ ST-JDC-178/2019 an atiklab Esperanza Ponce Ponce, in ulum ke an Tribunal Electoral Local yab in k’uajban o in ´pidhnam ka cho’obna jun i lista k’al in kuenta an punk’udhtsik xi ban bitsow, xin le’ kin uluj abal na je’ an lejkintalab u witsk’owab ti it’.

Jax tam, an alta’ punk’udh Regional Toluca in uluj abal an Tribunal Electoral xi Hidalgo tam tin lejkiy yab in odha ti kuenta mas ke se’ wetsik xaney abal kin ejto kin k’uajba jun i k’ejtsik xe’chintalab k’al na je’ in kuenta, na je’ k’uajat nixkomte abal kin chu’chum o kin belkom nin k’aknabil an politikotsik xi u k’uajil ba jun i kuentsal o u lab kaw. K’al xi ulun, jaxtam ti utsan an punk’udh xin kuenta an elecsiontsik abal kin t’aja o kin ko’oy jun i u’ xonti kin ko’oy in bij an pink’udhtsik xu k’uajil ba jun i kuentsal o u labkaw, in ko’oy we’ in walab k’al na je an nixaxtalab, abal ka wa’chin jun i junaxtalab abal an partidhotsik kin ko’oy jun i nixaxtalab tin ba’ o xan ti yejat abal kin ejto’ kin xalk’a’ abal an atiklabtsik jaxi ne’ech ti kandidato in exlal an kuentsaltsik ani junax kál an kuentsaltik.

Ani jeye, ulnek jeye abal an Tribunal Electoral xi jeche jun peje’ bitsow Hidalgo yab in cho’obnam o in t’aja ti k’ij xanti in ey an kuentsaltsik o xin ujnam jun i kuentsal xin teche’ jun peje bitsow, in k’axtsij ani in walka’ ka wat’ey nin tsubaxtalabil xin ko’ol an kuentsaltsik ani xi k’uajadh uludhich, k’al in kuenta nin k’aknabil an atiklabtsik ani an kuentsaktsik xu labkaw ani xi jaja’ in t’ajal o in exlal, ani k’al in kuenta abal jajatsik in liktsal kin k’akna nin k’ejtsik xe’chintal ani xanti’ jajatsik u junkunal ani in lejkiyal xaney.

K’al na je’ xo’, k’al in kuenta an lista xon ti ne’ech ka xalk’aj an punk’udh atiklabtsik xu k’uajil ba jun i kuentsal o u labkaw. An punk’udh ata’ Regional xi Toluca in pidhna kin cho’obna abal an Tribunal Electoral in ulum tajax abal wa’ach jun i u’ k’al in kuentatsik an punk’udhtsik xin t’ajnek eleb k’al an punk’udh Congreso del Estado Libre y Soberano xi teche jun peje bitsow Hidalgo, in uluj abal wa’ach jun i tamk’uxtalab k’al in kuenta xanti in ulal xanti jun i atiklab o jun i kuentsal xu labkawtsik ani xanti in beldhal xi jaja’ in ujnamtsik, jaxtam abal ka t’ajan jun i u’ ani tayil abal ka eyna an u’ k’al in kuenta an punk’udhtsik xu labkaw abal kin ejto ani ka nixan abal kin xalk’a abal jaja’ u k’uajil in exlal ani u labkaw, in le’ kin uluj, jun i tamk’untsixtalab xi yab yejat k’al in kuenta nin k’aknabil an atiklabtsik jaxi u k’uajil ba jun i kuentsal.

K’al na je’ in kuenta, in tamk’uy an lejkintalab xin ulum an Tribunal Electoral xi je’tam jun peje’ bitsow Hidalgo, xon ti ulnek, abal in kuenta an Instituto Estatal Electoral xi teche jun peje’ bitsow Hidalgo yab nixkomté abal kin t’aja jun i u’ xin ulnekich, nimal na je’ abal jachichk’ij ka eyna’, nimal nixkomte, abal an partidhotsik kin ejto kin kidhbay o kin uluj abal abal an atiklab u taknal ba jun i kuentsal o u labkaw, jaxtam in uluj abal jilal ejtil yab in jalbil xi t’ajnekich k’al in kuenta abal in kumpliriy jaxi usnek kin t’aja k’al an punk’udh xin kuenta.

OXTAL.- K’al na je’ xo’, ban u’tsik ST-JDC-198/2019 ani ST-JDC-177/2019, an atiklabtsik Esperanza Ponce Ponce ani na Angel Pérez Hernández, in pidhna kin cho’obna abal an Tribunal Electoral xi je’tam jun peje’ bitsow Hidalgo yab in t’aja ti k’ij abal kin pidhna ani kin olna’ xan ti yejat kin tamk’uy jun o xaney yejat kin t’aja jun abal kin uluj o kin ejto’ kin kaldha an u’ xonti’ kin uluj abal jaja’ u labkaw, ani jeye abal yabich ma in ontsi kin wila’ an lejkintalab ban k’ejtsik kawintalab.

Jaxtam an Pumk’udh ata’ Regional xi Toluca xi ban Poder Judicial ban Federación in uluj abal an punk’udh xin kuenta na je’ ko’ol kin olna’, kin k’akna’, kin lo’o ani kin belokna nin k’aknabil an atiklabtsik xi al kuentsaltisk, k’al in kuenta k’ij xowa’ ja’ in ulal an tsubaxtalab xi bijiyamich, abal kin garantisarintsi nin ocheltal an atiklab xu k’uajil ba kuentsal xanti’ in ulal an tsubaxtalab xi teche’ jun  peje’ bitsow.

Jaxtam k’al xi ulnekich, in utsa an Tribunal Electoral xi teche’ jun peje’ bitsow Hidalgo abal kin buk’uj ejek ani ejtil an kawiltalab xanti in ulal o k’uajat dhutsadh ban ajumtalab 39 tujtal ajumtalab xi k’uajtat ban tsubaxtalab xin kuenta in k’aknabil ani in ujnamtalabil an atiklabtsik xal kuentsaktsik xi teche ju peje’ Hidalgo, xowa’ ja’ neka ejto ka t’aja abal ka ejto ka tamk’uy xanti in ulal an ajumtalab 295 r tujtal ajumtalab xi k’uajat dhutsat ban Codigo Electoral Local, xowk’ij nekin ejto o kin k’uajba an tamk’uxtalab ani xon o xowa’ punk’udh yejat ka k’ale o kin k’uajba an tamk’untsixtalab, ani jeye abal kin wila’ ani kin buk’uj ejtil an lejkintalab xi ulnek, xanti’ k’uajat dhutsadh ban ajumtalab 295 r tujtal ajumtalab xi k’uajat dhutsat ban Codigo Electoral Local, k’al ejtil xi ulnek ani witsk’odh, xan ti lejk’idh k’al an punk’udh ata’ Regional.